Wikipedia’da Düzelti Savaşları – Emircan Saç
Wikipedia’da Düzelti Savaşları: Siyasi liderler, futbol takımları ve Boğaziçi Üniversitesi Rektörleri örnekleriyle – Emircan Saç
Günümüzde internetin bize sunduğu birçok platform, insanlara, gerçek dünyada yaptığı ve hatta yapamadığı şeyleri yapmasına izin veriyor. Bu platformların arasında Wikipedia çok özel bir yer kaplıyor. Çünkü yüzlerce dile ait milyonlarca içerik sunarak bilgi ihtiyacını her seviyede karşılamaya çalışıyor. Fakat, bu sunulan bilgilere karşılık Wikipedia metinlerinin güvenilirliğine dair tartışmalar, hatta direkt buradaki makaleleri yok sayanlar da var. Çünkü Wikipedia’nın vandalizm ve diğer kötü niyetli düzeltmelere karşı sunduğu mekanizmalara rağmen Wikipedia metinleri üzerinde düzelti yapmak ve metin oluşturmak çok kolay. Bu da Wikipedia’daki metinleri her bilgi seviyesinden kişilerin katkısına açık hale getiriyor. Bu durumu Yasseri ve eşyazarları, Wikipedia’nın güvenilirlik yerine fikir birliğini tercih ettiğini belirterek açıklıyor. Diğer yandan, Wikipedia üzerinde yapılan bu değişikliklerin ve metinler üzerinde tartışmaların, daha kaliteli metinler üretmeye yardımcı olduğunu gösteren çalışmalar da var.
Her platform gibi Wikipedia’nın da barındırdığı metinler için kendine özgü kuralları ve uygulamaları var. Tıpkı Twitter kullanıcılarının hashtag özelliği ile bir anlamda içerikleri yönlendirmesi, kategorize etmesi ve uygun içerik kısıtıyla metinler üretmesi gibi Wikipedia da böyle birçok kurala sahip. Ayrıca, Wikipedia metinlerinin topluma sunduğu birçok faydayı vurgulayan bir ekip, makalelerde ekleme-düzeltme yapmak isteyen kullanıcılara 10 maddelik bir öneri listesi belirlemiş. Bu amaç doğrultusunda Wikipedia, insanlara daha doğru bir şekilde bilgi ulaştırabilecek. Tekrar konumuza dönersek, Wikipedia’da yazmaya dair kurallar da bu platformda oluşturulan metinler için çok önemli. Örneğin bir başkasının yazdığı şeyi silebilme, bölümler ekleyebilme bir başkasının düzeltisini geri çevirme, metne koruma getirilmesi yazılan metin hakkında tartışma yürütülmesi gibi birçok imkan sunmakta. Tabii, bu sunulan kural ve uygulamalar metinler üzerinde birçok çatışmayı doğurmaktadır. Bu çatışmalar, İngilizce dilinde yapılan birçok çalışmada Wikipedia’daki “edit war” konsepti altında inceleniyor.
Literatür
Türkçe olarak Google’a “Wikipedia edit savaşları”, “wikipedia war” veya türevlerini yazınca bu konuya dair hiçbir metin karşınıza çıkmıyor. İngilizce literatüre baktığımızda bu konsept, düzelti savaşları, Wikipedia yazarlarının konu üzerinde uzlaşamayıp giriştikleri mücadeleyi anlatmak için kullanıyor. Bu alanda öncü çalışmalar yürüten akademisyenlerin kurduğu, WikiWarMonitor’un web sitesinde yayınlanan listeye baktığımızda İngilizce dilinde tartışmalar bir yandan Homoseksüellik, İslamofobi, Anarşizm, Türkiye başlıklarını içerirken diğer yandan da Moldova, Gerçeklik, Wikipedia gibi politik angajmanı daha az konular da tartışılıyor. Bu listede yer alan başlıkların çoğunluğu politik temelli olsa da düzelti savaşları sadece bu konular üzerinde yürütülmüyor. Wikipedia’da “lamest edit war” başlığı altında toplanan bu konular, Wikipedia tarafından “ıvır zıvır konularda yapılan edit savaşları” olarak tarif ediliyor. Ben de bu metinde Türkçe Wikipedia’dan topladığım veri ile bu konuyu girizgah mahiyetinde incelemeye çalışacağım.
Yukarıda da bahsettiğim üzere bu bağlamda Türkçe dilinde yapılan çalışma yok. Bunun nedenlerine dair spekülasyonlar yaparak birkaç sebep öne sürebilirim. İlki, Wikipedia’nın bir süre Türkiye tarafından engellenmesinin, Türkçe çalışmaların önünü kesmiş olabileceği. Fakat Wikipedia üzerine yapılan bu çalışmaların ve aynı zamanda Wikipedia’nın kuruluş tarihini göz önünde bulundurduğumuzda, yasaklı kalan yıllar bu konuda yeterli derecede engel arz etmediğini rahatlıkla iddia edebilirim. Bir diğer neden Türkçe Wikipedia’da düzelti savaşlarının yokluğu olabilir mi? Buna Melih Bulu’nun Wikipedia sayfasına bakarak Türkçe Wikipedia’da savaşın varlığı veya yokluğu konusunda fikir sahibi olabiliriz. Daha açık bir ifadeyle, bu sayfa bize gösteriyor ki Türkçe Wikipedia’da da metinlerin üzerine tam anlamıyla uzlaşı olduğunu söylemek yanlış olur. Bu sebeple, düzelti savaşları varlığına dair ipuçları olduğu için bu öne sürdüğüm neden de manalı olmaktan çıktı. Son olarak Wikipedia’nın nasıl inceleneceğine dair bilgi kısıtı veya direkt olarak entelektüel merakın Wikipedia’ya yönelmediğini söyleyerek başka nedenler de önerebilirim. Fakat bu sorulara da vereceğim tahmini cevaplar dışında nitelikli bir çalışmaya sahip değilim.
Nasıl inceleniyor?
Literatür, düzelti savaşlarını incelemek için birçok yöntem öneriyor. Bunlardan biri Wikipedia metinlerine verilen etiketler. Wikipedia’da tartışmaların yoğun olduğu metinlerde yazarlar, bu etiketler aracılığıyla süregelen tartışmaları gösterebiliyorlar. Ben bu çalışmada literatürde de birçok kez kullanılan “reverted edit” sayısı ve silinen bayts miktarı verilerine dayanarak bu analizi yaptım. Fakat bu konuda daha iyi ölçüm araçları geliştirildiğini söylemem gerek. Örneğin programlama dilleri ile yapılan ölçümler daha güvenilir sonuçlar vermektedirler, çünkü kullandığım ölçütün imla hatalarını, fotoğraf değişikliklerini içermemesi gibi birçok eksiği var. Bu çalışmada kullandığım verilere bu linkten ulaşabilirsiniz.
Ölçüm Sonuçları
Öncelikle şunu söylemeliyim ki yukarıda bahsettiğim, bu literatüre katkı sunan çalışmalar, binlerce Wikipedia içeriği incelenerek yürütülmüştür. Benim burada yaptığım -o çalışmalara kıyasla-çok küçük bir veri ile Wikipedia düzelti savaşlarına bir giriş yapmaya çalışmak ve bu alanın ne derece önemli bilgilere sahip olduğunu bir nebze göstermek. Bu yüzden, bu örneklerden çıkarak tüm Wikipedia metinlerine yönelik bir çıkarım yapmak yanlış olacaktır. İkinci olarak Wikipedia’dan topladığım veriler 3 kümeden oluşmaktadır. Biri Türkiye’deki siyasi liderler, diğerleri futbol takımları ve son olarak Boğaziçi Üniversitesi Rektörleri hakkında oluşturulan Wikipedia içerikleri.
İlk olarak liderlerin sayfaları incelendiğinde en yoğun düzelti savaşlarının Selahattin Demirtaş’ın sayfasında yaşandığı görülmektedir. Bunu ikinci olarak Devlet Bahçeli ve üçüncü olarak Recep Tayyip Erdoğan’ın sayfalarının takip ettiğini görüyoruz.
Siyasi liderlerin hepsi politik angajmanları yüksek örnekler olduğu için bir diğer örnek olarak Boğaziçi Üniversitesi Rektörleri’ne dair veri oluşturdum. Bu örnek şu açıdan önemli: Boğaziçi’nde yaşanan olayların sonucunda Melih Bulu, siyasi bir tartışmanın öznesi haline geldi. Ayrıca “popülerliği” göz önünde bulundurulduğu zaman düzelti savaşlarının Melih Bulu başlığında yoğunlaşması şaşırtıcı değil fakat siyasi angajmanın ne derece etkili olduğuna veya diğer örneklere genellenebilir bir nitelik taşıyıp taşımadığına bu veri ile yanıt vermek zor.
Futbol takımlarının içerik sayfalarına baktığımızda düzelti savaşlarının burada da yapıldığını görmekteyiz.
Hepsini aynı grafiğe koyduğumuzda, siyasi angajmanın düzelti savaşlarının yoğunlaştığı sayfalar üzerinde etkili olduğu görülmekle birlikte, belirleyici tek faktörün bu olmadığı anlaşılıyor. Çünkü futbol takımları diğerlerinin çokça üstünde bir değere sahip.
Sonuç
Bu çalışma düzelti savaşlarına dair sunduğum bilgiler aslında sadece bir başlangıcı temsil etmekte. Çünkü düzelti savaşları diğer dillerde de olduğu gibi Türkçe Wikipedia’nın da önemli bir öğesi olarak akademik çalışmalarda ve incelemelerde yer almaya hazır bir şekilde bekliyor. Wikipedia’nın bunun için kolaylaştırıcı araçları da var , Wikipedia web sitesindeki neredeyse tüm bilgiyi limitsiz bir şekilde kullanıcılarına açmış durumda. İngilizce dilinde yapılan birçok çalışma bu konuda çalışacak olan araştırmacı ve gazetecilere örnek olabilecek nitelikte.
Kaynakça:
1-https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Wikipedia_is_not_a_reliable_source
2-Yasseri T, Sumi R, Rung A, Kornai A, Kerte´sz J (2012) Dynamics of Conflicts in Wikipedia. PLoS ONE 7(6): e38869. doi:10.1371/journal.pone.0038869
Shi, F., Teplitskiy, M., Duede, E. et al. The wisdom of polarized crowds. Nat Hum Behav 3, 329–336 (2019). https://doi.org/10.1038/s41562-019-0541-6
3-https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Policies_and_guidelines
4-https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Ten_simple_rules_for_editing_Wikipedia
5-https://phys.org/news/2013-02-conflicts-wikipedia-statistical-physicists.html
6-https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Lamest_edit_wars
7-https://tr.wikipedia.org/wiki/Tart%C4%B1%C5%9Fma:Melih_Bulu
8-Silinen içerikler bayt cinsinden hesaplanılıyor.
9-Bu çalışmayı inceleyebilirsiniz: Yasseri, Taha, Robert Sumi, András Rung, András Kornai, and János Kertész. “Dynamics of conflicts in Wikipedia.” PloS one 7, no. 6 (2012): e38869.
10-https://fsi.stanford.edu/news/wikipedia-part-two
11-https://www.wikishark.com/
12-https://xtools.wmflabs.org/
Bu haber metni, Hollanda Büyükelçiliği MATRA Programı desteğiyle yürütülen “Genç Gazeteciler ve Bağımsız Medya Projesi” kapsamında hazırlanmıştır. Haber içeriğinden Emircan Saç sorumlu olup herhangi bir şekilde Hollanda Büyükelçiliği’nin ve Gazeteciler Cemiyeti’nin görüşlerini yansıtmamaktadır.
