Yargıya Giden Yol: Sosyal Medya – Sait Burak Ütücü

Yargıya Giden Yol: Sosyal Medya – Sait Burak Ütücü

Dijitalleşmenin hayatımızı getirdiği nokta, 30 sene önce tahmin edilmesi zor ama bugün kanıksanmış durumda. Dijital çağın yoğun yaşandığı bugünlere gelmeden önce grevler ve protestoların yanı sıra adalet, hak, mücadele gibi eylemler sadece sokakta yapılıyordu. Halâ sokakta yapılmasına karşın artık yeni bir denetim ve yargı mekanizması gelişti. 

Demokratik toplumlarda geçmişten bu yana bir ülkenin yargı görevi gören iki oluşumu var. Birincisi herkesin tahmin ettiği gibi mahkemeler, diğeri ise basın olmuştur. Hayatımıza 2006’da giren Twitter ve diğer sosyal medya araçları artık yeni kamuoyunun oluşumunu sağladı. Buna kısacası dijital kamuoyu diyebiliriz. Bilgi kirliliğinin had safhada olmasının yanı sıra görünmeyeni görünür kılan bir oluşum sosyal medya platformları.

Çağımızda her gün yeni bir sosyal medya platformu hayatımıza giriyor. Ancak, kamuoyunu takip ederek, etkileşimli bir tartışma ortamı sunan Twitter, interaktif olarak dijital çağın en büyük dijital kamuoyunu oluşturuyor.

13.6 milyon kullanıcı ile dünyada yedinci sıradayız

Statista internet sitesinin Ocak 2021 verilerine göre, Türkiye 13,6 milyon Twitter kullanıcı sayısı ile dünyada 7’inci sırada yer alıyor. We Are Social ve Hootsuite tarafından hazırlanan “Digital 2021” raporuna göre ise Twitter, Youtube, Instagram, WhatsApp ve Facebook’un ardından Türkiye’de en çok kullanılan 5’inci sosyal medya uygulaması olarak dikkat çekiyor. Bu da Türkiye’deki dijital kamuoyunun ve toplumsal olaylardaki örgütlenme, gösteri ve protesto eylemlerinin etkisini bir hayli arttırıyor. 

Türkiye’de son yıllarda sosyal medya, kamuoyuna yansımayan olayların duyurulmasına aracılık ediyor. Bunun en önemli gerekçelerinden biri, yine son yıllarda vatandaşların yargıya olan güvenlerinin azalması. Sosyal Demokrasi Vakfı (SODEV) Haziran 2019 anket sonuçlarına göre, katılımcıların yüzde 48,5’i Türkiye’de yargının bağımsız olmadığını dile getirirken; yargıya güvenenlerin oranı yüzde 38’de kaldı. Türkiye’de mahkemelerin tarafsız olduğuna inananların oranı ise yüzde 37,7 oldu.

Türkiye’de yargının siyasallaştığına dair de önemli bulgular öne çıkıyor.  SODEV araştırma sonuçlarına göre, AK Parti seçmenlerinin yüzde 26,2’si Türkiye’de yargının bağımsız olmadığını, yüzde 16,1’i Türkiye’de yargıya güvenmediğini, yüzde 22,3’ü ise Türkiye’de Mahkemelerin tarafsız olmadığını söylüyor. Bunun yanı sıra bu konularda kararsız olan AKP’li seçmenlerin oranı da %20’nin üzerinde yer alıyor. Bu verilere göre AK Parti seçmenlerinin yalnızca yarısı (yüzde 50,6) Türkiye’de yargının bağımsız olduğunu, yüzde 57,3’ünün mahkemelerin tarafsız olduğunu düşünüyor.

Sosyal medyada özellikle kadın, çocuk ve doğayı koruma konularında son bir yılda toplumsal refleks gösterilen vakalar oldukça göze çarpıyor. Zanlıların gözaltına alınıp hiçbir işlem yapılmadan serbest bırakılması ya da dosyaların aylarca işleme alınmaması, sosyal medyada tepkiye neden olup yetkililer üzerinde baskı oluşturunca, düzinelerce davada serbest bırakılanlar tutuklandı, aylarca hazırlanmayan dosyalar çok kısa sürede tamamlandı.

#FıratDelikanlıTutuklansın

Son yıllarda sosyal medyada öne çıkan olaylardan biri, Kocaeli’nde meydana geldi. Eşcinsel olduğu gerekçesiyle işitme engelli Engin Elekçi’ye şiddet uygulayan Fırat Kaya 25 Mart 2021 günü gözaltına alındı. Kaya’nın cinsel istismar dahil 30 suç dosyası olduğu öğrenildi. Zanlının uyguladığı şiddet görüntülerini sosyal medyada paylaşması, özellikle Twitter’da infial yarattı. Fırat Kaya’nın ‘Delikanlı’ lakabıyla tanınmasından dolayı Twitter’da, #FıratDelikanlıTutuklansın etiketiyle kampanya başlatıldı. Başlatılan bu başlık etiketinden kısa bir süre sonra Fırat Kaya’nın gözaltına alındığı haberi geldi.

#AnılYolumTutuklansın

İzmir’in Konak ilçesinde 5 aylık hamile olan partnerini bıçaklayarak öldüren zanlı Anıl Yolum, emniyetteki işlemlerinin ardından sevk edildiği mahkeme tarafından tutuklandı. 16 yerinden bıçaklanan 17 yaşındaki Sezen Ünlü kaldırıldığı hastanede karnındaki bebeği ile birlikte hayatını kaybetti. Yine tutuklamadan önce Twitter’da #AnılYolumTutuklansın etiketiyle kampanya başlatılmıştı.

‘Pudra şekeri’ 20B+ Google arama

Lüks aracında uyuşturucu kullandığına ilişkin görüntülerin ortaya çıkmasının ardından gözaltına alınan eski AKP Genel Merkez personeli Kürşat Ayvatoğlu, adli kontrol kararıyla serbest bırakıldı. İfadesinde kokain kullanmadığını söyleyen Ayvatoğlu, “Kokain değil pudra şekeriydi. Şaka yapıyorduk” dedi.

27 Mart 2021 akşamı serbest bırakıldığı haberinin ardından 28 Mart Pazar sabahı Google Trends’te 20 binden fazla arama ile Türkiye aramalarında ikinci sırada yer aldı. Aynı saatlerde Twitter’da ise #pudrasekeri etiketiyle gündeme gelen Ayvatoğlu hakkında 119 bini aşkın tweet atıldı. Sosyal medyada çok büyük tepkiye yol açan serbest kalma haberinden sonra Ayvatoğlu 28 Mart Pazar sabahı tekrar gözaltına alındı.

#ŞuleÇetİçinAdalet

Şule Çet Davası en güçlü örneklerden biri. Çet, Mayıs 2018’de bir plazanın 20’inci katından atılarak hayatını kaybetti. Ölüm sebebi kayıtlara “intihar” olarak geçecekken, sosyal medyada yaratılan kamuoyu üzerine Çet’in patronları tarafından itilerek düştüğü iddiası mahkemeye taşındı.  Şule Çet’in ağabeyinin 13 Temmuz’da açtığı Twitter hesabından yaptığı paylaşımlar olayın duyulmasını sağladı. Daha önce iki kere gözaltına alınıp serbest bırakılan sanıklar Çağatay Aksu ve Berk Akand, 14 Temmuz’da olayın sosyal medyada yayılmasından sonra tutuklandı. Çağatay Aksu müebbet artı 12 yıl, Berk Akand ise 18 yıl 9 ay hapis cezası aldı.

Sosyal medyada bu etkinin güçlenmesi için #ŞuleÇetİçinAdalet etiketinin yanı sıra Şule Çet Dayanışma Platformu ismiyle Twitter hesabı açılmıştı. Kamuoyu Twitter’daki bilgi kirliliği ve dağınıklığında kaybolmamak için tek bir yerden gelişmeleri takip edebildiler. Davanın avukatlarından Av. Umur Yıldırım da davanın neticesini Twitter’dan duyurmuştu.

#RabiaNazicinAdalet

11 yaşındaki Rabia Naz Vatan, Nisan 2018’de Giresun’un Eynesil ilçesindeki evinin önünde, yaralı bir halde bulundu. Adli Tıp Kurumu raporuna göre Rabia Naz’ın ölümü “yüksekten düşme sonucu” gerçekleşti. Ancak babası Şaban Vatan kızına bir araba çarptığı ve çarpan kişinin korunmaya çalışıldığını iddia ediyordu.  Baba Vatan, 2018 yılının Nisan ayından itibaren sosyal medyada olayın detaylarını insanlarla paylaşmaya başladı fakat çok büyük kitlelere ulaşamadı. 24 Şubat 2019’da Twitter’ı aktif olarak kullanan Metin Cihan’ın konuyla ilgili araştırmalar yapıp, paylaşımlar yapması üzerine milletvekilleri ve yetkililer olaya müdahil oldu.

#EmineBulut

Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu verilerine göre, Türkiye’de 2019’dan bugüne 917 kadın öldürüldü. Emine Bulut da o kadınlardan biri. Ağustos 2019’da Emine Bulut’un Kırıkkale’de çocuğunun yanında öldürüldüğünü gösteren görüntülerin sosyal medya üzerinden yayılması toplumda büyük bir isyan çığlığına sebep oldu. Katil zanlısı Fedai Varan olayın ardından yakalandı. Mahkeme ikinci duruşmada zanlıyı müebbet hapis cezasına çarptırdı.

Bu haber metni, Hollanda Büyükelçiliği MATRA Programı desteğiyle yürütülen “Genç Gazeteciler ve Bağımsız Medya Projesi” kapsamında hazırlanmıştır. Haber içeriğinden Sait Burak Ütücü sorumlu olup herhangi bir şekilde Hollanda Büyükelçiliği’nin ve Gazeteciler Cemiyeti’nin görüşlerini yansıtmamaktadır.