Tercihen İşsiz – Ozan Gençoğlu

Tercihen İşsiz – Ozan Gençoğlu

Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS): ‘’Gazetecilik bölümü mezunları, sosyal hizmet mezunlarının (%24) hemen ardından en yüksek işsizliğe maruz kalan kitle olmaktadır.’’

Genelde medya, özelde ise gazetecilik alanında son birkaç yılda yaşanan devir-teslim törenleri, hızla devam eden tekelleşme süreçleri, artan iletişim fakültesi sayıları ve son olarak Covid-19 pandemisi halihazırda işsiz veya güvencesiz çalışma koşullarına maruz kalan gazetecileri, iş bulma ve çalışma koşullarını iyileştirme açısından büyük bir çıkmaza sokmaktadır. Geçtiğimiz 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü nedeniyle Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) ve Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın (TGS) yayınladığı açıklama ve raporlar güncel üniversite tercihleriyle karşılaştırıldığında, sektöre hakim olan olumsuzlukları gözler önüne sermektedir.

En Az 17.551 Gazeteci Var

Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığına yaptığı bilgi edinme başvurusu sonucunda, Türkiye’de 4/A sigortalı olarak çalışan gazeteci sayısının Eylül 2020 itibariyle 17.551 olduğu açıklandı.

Bu sayının Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın açıkladığı Ocak 2021 istatistiklerine göre ‘Basın, Yayın ve Gazetecilik’ işkolunda kayıtlı çalışan sayısı 92.350 ile karşılaştırıldığında var olan işsizlik ve işkolundaki güvenceli çalışma oranının vahameti daha net görülebilmektedir.

Süreğen İşsizlik

TGS’nin Medyada Covid-19 adlı raporunda aktardığına göre, ‘’Gazetecilik bölümü mezunları içinde işsizlik oranı TÜİK işgücü istatistiklerine göre 2016’da %19,2; 2017 yılında %19,1; 2018’de %23,8’dir. 20 Mart 2020’de açıklanan TÜİK işgücü istatistiklerine göre ise 2019 yılında bu oran %21,8’dir. 2018 yılında olduğu gibi 2019 yılında da gazetecilik bölümü mezunları, sosyal hizmet mezunlarının (%24) hemen ardından işsizliğe en fazla maruz kalan kitle olmaktadır. 

Ayrıca TGS’ye göre, ‘’Her ne kadar bir önceki yıla göre gazetecilik mezunları içinde resmi işsizlik oranı az da olsa bir düşüş gösterse de gazeteciler arasında işsizlik oranının kayıt dışı istihdam ile birlikte yüzde 25-30 seviyelerinde olduğu’’ düşünülmektedir. 

Gazetecilerin Yüzde 30’u İşsiz

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin 9 Ocak 2021 tarihli basın açıklamasında belirttiği üzere, “180 ülke arasında basın özgürlüğü sıralamasında 154. sırada yer alan Türkiye’de gazetecilerin yüzde 30’u işsiz. İletişim fakültelerinden her yıl mezun olan binlerce gençten ancak yüzde beşi medya sektöründe iş bulabiliyor. İktidar baskısıyla halkın haber alması engelleniyor ve gazeteciler sadece işlerini yaptığı için gözaltına alınıyor, hapis cezası alıyor. 70 gazeteci halen cezaevinde tutuluyor.’’

İşsizliğin yanı sıra birçok sektörel sorunun da mevcut olduğu medya/gazetecilik alanı bu haldeyken, üniversite eğitimine yeni başlayan öğrencilerin “gazetecilik’’ alanına yönelik tercihleri nasıl şekilleniyor?

Tercih Sizin

Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı 2020 Lisans Atlası son üniversite yerleştirme istatistiklerine göre Türkiye’de 2020 yılı itibariyle 15’i özel 45’i devlet üniversitesinde toplam 60 lisans ‘’Gazetecilik Bölümü’’ bulunmakta. 

Devlet ve özel toplam 60 gazetecilik bölümünün YÖK 2020 Lisans Atlas istatistikleri şöyle; 

Toplam Kontenjan: 3.708

Toplam Yerleşen: 3.519

İlk Yerleşme Oranı: %92

Taban Puan Ortalaması: 265,059

Tavan Puan Ortalaması: 333,201

En Yüksek Yerleşme Puanı: 456,562 (Sıra: 1.329)

En Düşük Yerleşme Puanı: 189,724 (Sıra: 823.055)

Kadın Öğrenci Sayısı: 1.575

Erkek Öğrenci Sayısı: 1.944

Halihazırda büyük bir işsiz kitleye sahip gazetecilik mesleğinin her yeni yıl binlerce yeni öğrenci ve mezun ediniyor olması var olan sorunların katlanarak artmasına sebep olmaktadır. 

Ayrıca sektörde çalışan veya yeni işe girecek kişilerin sadece “gazetecilik bölümü’’ mezunları olmaması, uzmanlık alanına göre (İktisat mezunlarının ekonomi muhabiri olarak istihdam edilmeleri gibi) veya alaylı/çekirdekten yetişme olarak adlandırılan kişilerce de gazeteciliğin icra ediliyor olması işe giriş engellerinde önemli rol oynamaktadır.

Hâl böyle iken gazetecilik bölümünün aşağıda göreceğimiz gibi çok tercih edilmiş/ediliyor olması akıllara birkaç önemli soru getirmekte;

• Öğrenciler, alanın sahip olduğu işsizlik, güvencesiz çalışma gibi olumsuzluklarından haberdar olarak mı tercihte bulunuyor?
• Gazetecilik bölümü gerçekten “okunmak’’, “bu işi yapmayı istemek’’ gibi taleplerle mi tercih ediliyor?
• Yoksa sadece “okumuş’’, “üniversite mezunu’’ olabilmek için mi tercih ediliyor?
• Durum böyle ise bu tercih sebeplerinin yüzdeleri ne kadar olabilir? 
• Mezun olacak ya da olan kişilerin yüzde kaçı bu mesleği icra etmek istiyor?
• Gazetecilik bölümü mezunu olup da bu işi yapmayan/yapmak istemeyen kişilerin var olan iş gücü istatistiklerine etkisi nedir?

Tercih İstatistikleri; Eğitim Şekilleri

Devlet üniversitelerinde bulunan 45 gazetecilik bölümünün 11’i ikinci öğretim, 3’ü uzaktan öğretim 31’i ise örgün öğretim vermekte. Toplam 3.413 kontenjana sahip olan bu bölümler %99 ilk yerleşme oranıyla 3.384 yeni öğrenci kaydı yapılmıştır. 

Özel üniversitelerde bulunan 15 gazetecilik bölümünün ise 7’si %100 burslu, 7’si %50 indirimli 1 tanesi de ücretli eğitim vermektedir. Bu bölümlerde bulunan toplam 295 kontenjana %73 ilk yerleşme oranıyla toplam 135 öğrenci kayıt yaptırmıştır. Tüm istatistiklerin detayları aşağıda yer almaktadır;

Bu haber Gazeteciler Cemiyeti’nin Hollanda Büyükelçiliği MATRA Programı desteğiyle yürütmekte olduğu Genç Gazeteciler ve Bağımsız Medya Projesi, ‘’Dijital Haber Takibi Eğitim Programı’’ ile 15-24 Mart 2021 tarihleri arasında alınan ‘’Google Detaylı Arama (TGS, TGC basın açıklama ve raporları, güncel işgücü istatistikleri ve YÖK istatistikleri),(site içi detaylı arama) ve Google Trends(9-11 Ocak 2021 tarih aralığında ‘’gazetecilik’’) verilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

Yararlanılan Kaynaklar;

• https://www.tgc.org.tr/aciklamalar/2774-tgc-10-ocak-%C4%B1-i%C5%9Fsizlik,-sans%C3%BCr,-g%C3%B6zalt%C4%B1-ve-tutuklamalarla-kar%C5%9F%C4%B1l%C4%B1yoruz-2.html
• https://tgs.org.tr/medyada-covid-19-kisa-calisma-ve-ucretsiz-izin-suistimal-ediliyor/
• https://tgs.org.tr/issizlik-sarmalinda-10-ocak/
• https://tgs.org.tr/tgs-basin-ozgurlugu-raporu-2019-2020/
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-Mart-2020-33787
• https://ailevecalisma.gov.tr/cgm/duyurular/isci-sayilari-ve-sendikalarin-uye-sayilarina-iliskin-2021-ocak-ayi-istatistikleri-yayimlandi/
• https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-anasayfa.php

Bu haber metni, Hollanda Büyükelçiliği MATRA Programı desteğiyle yürütülen “Genç Gazeteciler ve Bağımsız Medya Projesi” kapsamında hazırlanmıştır. Haber içeriğinden Ozan Gençoğlu sorumlu olup herhangi bir şekilde Hollanda Büyükelçiliği’nin ve Gazeteciler Cemiyeti’nin görüşlerini yansıtmamaktadır.