Bilim, teknoloji, mühendislik: Kadınlar bu alanlarda ne kadar görünür? – Evin Arslan
Bilim, teknoloji, mühendislik: Kadınlar bu alanlarda ne kadar görünür? – Evin Arslan
Teknoloji, bilim, matematik, mühendislik gibi alanlar toplumda hala “erkek işi” olarak görülebiliyor. Sektördeki kadınlar ise türlü eşitsizliklere maruz kalıyor. SistersLab, kız çocuklarına ve kadınlara bu alanları tanıtmayı, donanımlarını artırmayı ve sektördeki kadınları görünür kılmayı hedefliyor.
Teknoloji, bilim, mühendislik alanlarına olan ilgi gittikçe artıyor. Ancak kadınların görünürlüğü bu alanlarda da hala yeterli düzeyde değil. Kız çocuklarının bu alanlara teşvik edilmemesi ve kadınların sektörde karşılaştığı eşitsiz yaklaşımlar bunun nedenlerinden bazıları. Ancak hem kadınlar bu konuda bilinçleniyor hem de kadınlara destek veren kuruluşlar günden güne artıyor.
Google Trends’i kullanarak Google web aramasında aranan belli kelimeleri kıyasladık. Son beş yılda “bilim adamı” ve “bilim insanı” kelimesinin Google’da aranma sıklığını araştırdık. 2016 yılında “bilim insanı” kelimesi Google’da pek aranmazken, “bilim adamı” kelimesi sıkça kullanılıyordu. Özellikle Eylül 2018 tarihlerinden itibaren bilim insanı kelimesinin de sıkça arandığı ve “bilim adamı” kelimesiyle eşit şekilde ilerlediği görülüyor. Eylül 2020 yılından itibaren baktığımızda ise “bilim insanı” teriminin Google’da “bilim adamı” kelimesinden daha çok aratıldığını görüyoruz. “Bilim kadını” ise hiçbir dönemde Google web aramalarında sık aranan bir kelime olmamış. Bunun bir sebebi de kadınları görünür kılmaya çalışan oluşumların bilim adamına alternatif olarak “bilim kadını” kelimesini değil, daha kapsayıcı olan “bilim insanı” kelimesini koymuş olması olabilir.
İş adamı ve iş insanını kıyasladığımızda ise “iş insanı” kelimesinin Google web aramalarında pek tercih edilmediğini görüyoruz. Son iki yılda iş insanı kelimesiyle yapılan aramalar artsa da hala “iş adamı” kelimesi daha sık kullanılıyor. Ancak burada dikkat çeken kısım “iş kadını” kelimesinin iş insanı kelimesinden daha çok arandığı. Yani kişiler iş insanı demek yerine, kişileri atanmış cinsiyeti ile aramayı tercih edebiliyor. Ancak yine de iş adamı ve iş kadını kelimesini kıyasladığımızda iş adamı kelimesi daha çok tercih ediliyor. Bu hala çeşitli alanlarda kadınların görünür olmaması ile açıklanabilir.
KADIN GÖRÜNÜRLÜĞÜNÜ ARTIRMAYI HEDEFLİYORLAR
2019 yılında kurulan SistersLab ise kadın ve kız çocuklarını STEAM (Bilim, Teknoloji, Mühendislik, Sanat, Matematik) alanlarına yönlendirmeye ve bu alanlardaki kadınların görünürlüğünü artırmaya çalışıyor. Bu sene Bilim ve Teknolojide Kadın Derneği adıyla dernekleşen SistersLab, üç kız kardeş olan Hilal Güngör, Nihal Güngör ve Merve Güngör’ün kurduğu bir oluşum. STEAM alanında proje ve içerik üreten Hilal Güngör ve Merve Güngör, sosyal medyada yaptıkları paylaşımların ilgi görmesinin ardından ortak bir platform açmaya karar vermişler.
Derneğin kuruculardan Merve Güngör, yaptıkları sosyal medya paylaşımlarının ardından özellikle kadın ve kız çocuklarından aldıkları dönüşleri şöyle anlatıyor: “Bu projeleri biz de yapmak istiyoruz ama nasıl yapacağımızı bilmiyoruz”, “Bu etkinliğin malzemelerini nereden alırız”, “Ben de yapmak istiyorum ama çok zor olduğunu düşünüyorum” gibi yanıtlar aldık. Bu yanıtlarla başladı aslında her şey. Kadınlara yönelik temel eğitimler tasarlamanın kadınları bu alanda çalışmak için motive edebileceğini, yol gösterici olabileceğini düşündük ve ilk etkinliğimizi 2019 yılında, 25 kadının katılımı ile ‘Temel Elektronik Atölyesi’ yaparak gerçekleştirdik.”
Çalışmalarında toplumsal cinsiyet eşitliği farkındalığını bilim ve teknoloji üzerinden artırmayı hedeflediklerini belirten Güngör, STEAM eğitimleri kadar toplumsal cinsiyet eşitliği üzerine bilinçlendirme çalışmalarının da önemli olduğunu dile getiriyor.
KADINLARIN TEMSİLİYETİ DAHA AZ
STEAM alanlarında kadın temsiliyetinin erkeklere oranla daha az olduğunu dile getiren Merve Güngör şöyle açıklıyor: “Verilere baktığımızda durum hiç iç açıcı değil. 2018 Teknoloji Endeksi Raporu’na göre: Türkiye’de teknoloji sektörlerinde istihdam edilen kadın oranı sadece yüzde 9,1. Kadın temsilinin az olması bu alanların ‘erkek egemen’ alan haline gelmesine yol açıyor. STEAM alanlarında halihazırda çalışan kadınların ise karşı karşıya kaldıkları birçok problem var. Mesela yeterince görünür olamamaları, iş ile ilgili kararların erkek egemen ortamlarda verilmesi, aynı pozisyonlarda çalıştıkları erkeklerden düşük ücretler almaları, kariyer basamaklarında güçlüklerle karşılaşmaları, erkeklerle eşit şartlarda rekabet edememeleri ve yükselmelerine engel olan dikey ayrımcılıkla/cam tavanla karşılaşmaları bu problemlerden başlıcaları.”
Güngör’e göre kadın ve kız çocuklarının STEAM alanlarına yönelmemesinin bir sebebi de bu alanlara yönelik önyargılar. Güngör, bu önyargılar sebebiyle kız çocuklarının eğitim hayatı boyunca ve sonrasında belirli alanlara yoğunlaştığını ve STEAM alanlarına yönelme konusunda özgüven problemleri yaşadıklarını belirtiyor ve şöyle açıklıyor: “STEAM alanlarındaki mesleklerin aileler, toplum, karar mekanizmalarındaki aktörler tarafından ‘erkek işi’ olarak görülmesi sonucu erkek öğrenciler mühendislik fakültelerine; kadın öğrenciler de genel olarak sosyal bilimler fakültelerine yöneliyor. Bu durum da sektörde erkek egemen yapının oluşmasına neden oluyor.”
NASIL DEĞİŞİR?
Bunu değiştirmek ise mümkün. Okul yıllarında kız öğrencilerin daha fazla STEAM alanlarına yönlendirilmesi gerektiğini belirten Güngör “Kız çocukların bu alanlara teşvik edilmesi noktasında okullardaki aktörlere ve ailelere çok büyük görev düşüyor. Özellikle liseli kız öğrencilere yönelik meslek seçiminde, seçeneklerinin çeşitlenmesi amacıyla okullarda daha fazla STEAM eğitimleri ve rol model buluşmaları yapılabilir. Buna benzer projeleri Türkiye’de görüyoruz ancak maalesef yeterli değil. Cinsiyet eşitliğini sağlamak için yalnızca STEAM çalışmaları değil, toplumsal cinsiyet eşitliği çalışmaları ile hem kız çocuklarına ve kadınlara hem de çevrelerindeki aktörlere bilinçlendirme çalışmaları yapılması gerektiğini savunuyoruz” diyor.
SistersLab ise kadınları ve kız çocuklarını bu alana teşvik etmek için çeşitli faaliyetler yürütüyor. Programlama, tasarım gibi eğitimlerin yanı sıra İngilizce Konuşma Kulübü ve Kitap Okuma Kulüpleri de gerçekleştiriyorlar. “Görünürlük Çalışmaları” projeleri kapsamında ise her hafta STEAM alanındaki bir kadını veya kız çocuğunu tanıtıyor, deneyimlerini blog yazıları ile aktarıyorlar.
Ayrıca SistersLab’in hazırlamış olduğu “Türkiye’de ve Dünyada STEAM ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları” raporu hem Türkiye’de hem de dünyada kadınların STEAM alanına yönelmesi için çalışmalar yapan kuruluşları görmemizi sağlıyor. Türkiye’ye baktığımızda bu alanda çalışan birçok kurum görmek mümkün. Rapora göre kadınlara eğitim vererek destekleyen oluşumlar şöyle: Bilim ve Teknolojide Kız Çocukları, CryptoWomen Turkey, Habitat Derneği’nin “Kız Kardeşim”, “Hedefi Olan Kadına İnternetle Hayat Kolay” ve “She Means Business” projesi, Kızcode, Pyladies İstanbul, R- Ladies, Teknolojide Kadın Derneği, Türkiye’nin Mühendis Kızları, Up School. Görünürlük açısından kadınları destekleyen platformlar ise şu şekilde: Bilim Kadınları, Kadın Yazılımcı ve Kadın Mühendisler.
Bu haber metni, Hollanda Büyükelçiliği MATRA Programı desteğiyle yürütülen “Genç Gazeteciler ve Bağımsız Medya Projesi” kapsamında hazırlanmıştır. Haber içeriğinden Evin Arslan sorumlu olup herhangi bir şekilde Hollanda Büyükelçiliği’nin ve Gazeteciler Cemiyeti’nin görüşlerini yansıtmamaktadır.
